21 Mayıs 1947’de Avusturya’nın Brengenz şehrinde dünyaya gelen İlber Ortaylı, henüz iki yaşındayken ailesiyle birlikte Türkiye’ye göç eder. Eğitim hayatı Ankara Etlik ilkokulundan başlar Chicago Üniversitesine kadar uzanır.
Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Ankara Üniversitesi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümünü bitirir, ardından Viyana Üniversitesi Slavistik ve Orientalistik Bölümünden eğitim alır.Yüksek lisans çalışmasını Chicago Üniversitesinde Prof. Dr. Halil İnalcık ile yapar. 1973’te Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesinde asistan olarak göreve başlayan İlber Ortaylı, 1974 yılında “Tanzimat Sonrası Mahalli İdareler” adlı teziyle doktor, 1979 yılında “Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman nüfuzu” adlı çalışmasıyla da doçent olur. 1982 yılında ise devletin akademik politikalarına tepki olarak bağlı bulunduğu görevinden istifa eder. Sonrasında ise dünyanın en önemli üniversitelerinde misafir öğretim üyeliği yapar. Bunlar; Viyana, Berlin, Paris, Princeton, Moskova, Roma, Münih, Strazburg, Yanya, Sofya, Kiel, Cambridge, Oxford ve Tunus. 1989’da ise Türkiye’ye dönerek profesör unvanını alır ve 1982-2002 yılları arasında Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilimler Fakültesinde “İdare Tarihi Bilim Dalı Başkanı” olarak görev yapar. Yerli ve yabancı bilimsel dergilerde Osmanlı Tarihi ve Rus Tarihi ile ilgili makaleler yayınlar.Şu anda Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Bilkent Üniversitesinde Türk Hukuk Tarihi derslerini vermektedir. Ayrıca İlke Eğitim ve Sağlık Vakfı Kapadokya Meslek Yüksekokulu Mütevelli Heyeti üyesidir.
İlber Hoca birçok yabancı dile hâkimdir; Almanca,Fransızca, İngilizce ve Rusça bunların başında gelir, yaklaşık on beş dil bildiğine dair çıkan haberler vardır. Ancak kendisi bunun doğru olmadığını ve abartıldığını açıklamıştır. Rusça bilen bir insanın Slav dillerinden birini az çok konuşabileceğini ve bir metni anlayabileceğini ifade etmiştir.
“Tarihçilerin Kutbu” olarak bilinen Halil İnalcık'ın en değerli öğrencilerindendir, Halil İnalcık için Türkiye’nin muasır tarihçileri içinde ciddi bir kalem olduğunu,onun aşılmasının kolay olmadığını söyler. Halil İnalcık ile geçen bir anısını ise şöyle aktarır: “Bu ibare kâtip hatası olabilir mi?”dedim. Halil Hoca “Hatayı kâtipte değil kendi dikkatinde ara.” dedi.
Eğitim hayatı boyunca birçok hocası olmasına rağmen Atatürk Lisesinin orta kısmındaki Türkçe öğretmeni Zeynep Hanım’ın yeri farklı olmuştur. Hem bilgiyi anlatım bakımından hem pedagojik açıdan hem de insani değerler açısından Ortaylı’da derin bir iz bırakmıştır.
İlberHoca, CNN Türk kanalı “Gündem Özel” programında Osmanlı’dan günümüze kadar gelen eğitim sistemini, eğitimde yapılan reformları ve başlıca eğitim sorunlarını ele almıştır. Bu konulara kısa kısa değinmek istiyorum. Hocamız öncelikle Osmanlı Dönemi’nde yapılan reformlarla yurt içinde okulların kademeleşmesinden, medreselerin aynı düzeyde olmadığını Bursa’daki bir medrese ile İstanbul’daki medresenin farklı olduğunu anlatır. Tanzimat Dönemi’nde ilk ve orta öğretim okullarına öğretmen yetiştirmek için Dârülmuallimâtın açılışını ve bu eğitim kurumuyla muallime hanımların eğitim hayatına girmesini, yabancı okullara rakip okulların açılmasını ve bu yapılan atılımların cumhuriyete nasıl yansıdığını ve cumhuriyetin bu mirası nasıl kullandığını anlatır.
İlber Hoca günümüz eğitimine birtakım eleştiriler getirir;öğretmen ve öğrencinin gerisinde kaldığını,yapılan üniversite reformların işlevsel olmadığını düşünür.Eğitim dallarının fazlaca açılmasının yerine az sayıda ve daha kaliteli eğitim verilmesini savunur, böylece yeteneği olan kişilerin girebileceğini ve sonrasında işsiz kalma durumunun olmayacağını ifade eder. Çalışan, işleyen, çölde kalsa başının çaresine bakabilecek, kendini inşa edebilecek öğrencilerin yetiştirilmesinin altını çizer. Eğitime ayrılan bütçe konusunda fikirlerini şöyle ifade eder: “Eğitimde, daima insan yetiştirmenin fırsatını kollamak lazım hiç kaçırmamak lazım, şunu biliniz ki eğitim yatırımı lüks ve lüzumsuz değildir.”
İlber Hoca, yurt içi ve yurt dışında yaptığı çalışmalarla akademik çevrelerin saygısını kazanmıştır.Gerek yazdığı kitaplar gerek makaleler gerekse de içinde yer aldığı konusu tarih olan televizyon programları ile ülkenin en önemli tarihçilerinin başında gelmektedir. Özellikle televizyonlarda oluşan bilgi kirliliğinin önüne geçmek adına da belgelerle konuşması, kendi tarzı ve üslubuyla bilgiyi aktarması sadece tarihle akademik olarak ilgilenenlere değil çok daha geniş bir kitleye tarihimizi sevdirmiştir. Tatlı sert üslubuyla ve engin tarih bilgisiyle İlber Hoca, ülkemizin en büyük değerlerinden biridir.
Tarih öğrenmek isteyenlere ise Reşad Ekrem Koçu, Yılmaz Öztuna, Halil İnalcık ve Orta Doğu için ise Bernard Lewis’i okumalarını önermiştir. Kendi eserlerinden bazılarını ise şöyle sıralayabiliriz:
Gelenekten Geleceğe (1982)
İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı (1983)
Türkiye İdare Tarihine giriş(1996)
Osmanlı Aile Yapısı (2000)
Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadî ve Sosyal Değişim (2001)
Osmanlı Barışı (2004)
Barış Köprüleri Dünyaya Açılan Türk Okulları (2005)
Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek (2006)
Mekânlar ve Olaylarıyla Topkapı Sarayı (2007)
Tarihimiz ve Biz (2008)
Tarihin Işığında (2009)
Cumhuriyetin İlk Yüzyılı 1923-2023 (2012)
İlberOrtaylı Seyahatnamesi (2013)
Eski Dünya Seyahatnamesi (2014)
Türklerin Tarihi, Orta Asya’nın Bozkırlarından Avrupa’nın Kapılarına (2015)
Türklerin Tarihi, Anadolu’nun Bozkırlarından Avrupa’nın İçlerine (2016)
İstanbul’dan Sayfalar (2016)
Türklerin Altın Çağı (2017)
Gazi Mustafa Kemal Atatürk (2018)
Bir Ömür Nasıl Yaşanır? (2019)
Fatma KÖSE
Comments